TL;DR
W epoce TikToka, Slacka, Instagrama i skondensowanych nagłówków coraz trudniej nie tylko znaleźć czas na głębszą refleksję, ale w ogóle utrzymać intelektualną i emocjonalną gotowość do obcowania z czymkolwiek, co wymaga więcej niż pięć minut skupienia.
Żyjemy w świecie, w którym kultura skracania (obsesja na punkcie treści szybkich, lekkostrawnych, uproszczonych) nie jest już ciekawostką internetu, lecz dominującym paradygmatem naszej codzienności.
Dotyczy to nie tylko tego, co czytamy, ale też jak mówimy, myślimy, czujemy, pracujemy i budujemy relacje.
I prowadzi nas wprost do kulturowego i poznawczego bankructwa.
Ten tekst znakomicie rezonuje ze mną i moimi odczuciami związany z otaczającym światem.
Maalvika opisuje w nim, jak głęboko zinternalizowaliśmy ten nowy reżim informacyjny. Nie chodzi już tylko o szybkość, ale o dominującą logikę kompresji, której celem nie jest skuteczniejsza komunikacja, lecz nieustanne przełączanie uwagi.
Treści nie są dziś tworzone po to, by przekazać wiedzę czy pogląd. Ich głównym zadaniem jest zatrzymać palec na ekranie. Nie przekonać, nie zaciekawić, nie zmusić do refleksji - tak się dzieje, ale nie jest to nadrzędnym celem. Ten cel jest znacznie bardziej praktyczny - nie pozwolić nam scrollować dalej.
To dlatego media społecznościowe premiują krótkie formaty, przykuwające uwagę w pierwszych dwóch sekundach. To dlatego memy zastąpiły argumenty, a hasztagi programy polityczne.
To dlatego teksty mają mieć nie więcej niż 1000 znaków, nagrania 15 sekund, a odpowiedzi muszą być koniecznie w wersji „tl;dr”. Nawet e-booki i podcasty są dziś produkowane w wersjach „szybkiego słuchania” z tempem 1.5x albo nawet 2x.
Nie czytamy, nie słuchamy, nie oglądamy. My pochłaniamy. Ładujemy nasze banki pamięci, zapełniamy RAM naszych mózgów. Na szybko, powierzchownie, odhaczając kolejne „contenty” i łapiąc się po paru godzinach za głowę, że tyle nam zleciało czasu na doomscrollowaniu
Efekty są mierzalne. Badania Microsoftu z 2023 roku pokazują, że średni czas skupienia użytkownika korporacyjnego spadł z 2,5 minuty (2004) do 40 sekund (2022). Czyli mniej niż potrzeba, by przeczytać jeden złożony akapit.
Dane z University of California Irvine pokazują, że po każdej przerwie (np. powiadomienie, e-mail) potrzebujemy średnio 23 minut, by wrócić do głębokiego skupienia.
A przecież takich przerw mamy dziesiątki dziennie. Udostępniona rolka, powiadomienie z aplikacji, zdjęcia kotka od cioci czy kolejny alarm przypominający o piciu wody. Skutkiem takich rozpraszaczy nie jest tylko spadek produktywności, ale głębsze zjawisko: utrata zdolności do głębokiego myślenia.
Neuropsychologowie nazywają to „poznawczym sprintem” - ciągłym przełączaniem między bodźcami, które sprawia, że mózg przestaje budować złożone struktury pojęciowe.
To, co kiedyś trenowaliśmy podczas lektury długiej książki czy godzinnej rozmowy, dziś jest wypierane przez mikrozadania. Tak jak mięsień, który nie ćwiczy pełnego zakresu ruchu, zaczyna zanikać, tak samo zanika nasza zdolność do kontemplacji, do tworzenia powiązań, do cierpliwości.
Ale skracanie dotyczy nie tylko formy - również treści. Przekształcamy wiedzę w „listy rzeczy”, newsy w streszczenia, a złożone problemy społeczne w pojedyncze tweety. Musi być szybko, prosto, najlepiej z łatwym do zrozumienia przekazem - co jest problemem szczególnie, gdy temat po prostu taki nie jest. Bo i jak przedstawić swoją opinię na temat możliwych działań ograniczających skrajne ubóstwo czy wykluczenie komunikacyjne… w poście na 160 znaków?
W erze kompresji nie ma miejsca na niejednoznaczność, wątpliwość, niuanse. Liczy się jasna teza, wyrazisty podział na dobro i zło, prosta odpowiedź. To idealne warunki do polaryzacji, radykalizacji i populizmu.
I zarazem idealne środowisko dla algorytmów, które karmią się emocjami, a nie racjami.
Skutkiem jest coraz płytszy obieg intelektualny. Coraz więcej osób nie czyta już książek - w Polsce w 2023 roku aż 66% dorosłych nie przeczytało ani jednej.
A przecież jeszcze kilkadziesiąt lat temu powieść była nie tylko rozrywką, ale też formą budowania tożsamości i wspólnoty. Eseje, reportaże, dzienniki stanowiły przestrzeń rozmowy o tym, co ważne.
Dziś z tej przestrzeni zostały okruchy - viralowe cytaty z Einsteina, memy o Camusie i TikToki pod hasztagiem „filozofia”.
W świecie kompresji edukacja również traci grunt pod nogami. Młodzież uczy się z podsumowań i gotowych ściąg. „Czym jest romantyzm? 5 rzeczy, które musisz wiedzieć”. „Dlaczego wybuchła II wojna światowa?” TikTok daje nam odpowiedź w 45 sekund. Zamiast procesu myślenia mamy gotowe slajdy.
Zamiast szukania wybieramy podpowiedzi od AI. Zamiast głębi sięgamy po powierzchowność opakowaną w atrakcyjny design.
Ale największe zagrożenie kultury skracania nie dotyczy tylko edukacji czy mediów. Dotyczy naszych relacji. Skracamy rozmowy do wiadomości. Skracamy emocje do emotikon. Skracamy obecność do lajków.
Nie rozmawiamy, tylko wysyłamy sygnały. Nie towarzyszymy, ale odpowiadamy reakcjami. Skracamy również własny wizerunek: bio, profil, status. Skracamy siebie.
To skracanie relacji prowadzi do samotności - tej głębokiej, milczącej, niezauważanej. Badania Gallupa pokazują, że aż 25% ludzi w Europie doświadcza chronicznej samotności.
W USA to nawet 36% w grupie wiekowej 18-24. Kiedy nie ma czasu na długą rozmowę, na wspólne milczenie, na bycie razem bez celu - pozostaje tylko pusta komunikacja, która jeszcze bardziej pogłębia izolację.
Paradoksalnie, nawet rozwój sztucznej inteligencji - która mogłaby przecież służyć do eksplorowania wiedzy - jest dziś podporządkowany tej samej logice skracania.
Prompt ma być krótki, odpowiedź zwięzła. Inaczej użytkownik się znudzi.
Zamiast narzędzia pogłębiania mamy narzędzie powierzchownego załatwiania. Szybko, zwięźle, bezpiecznie. Bez ryzyka poruszenia czegoś naprawdę ważnego.
Zamieniliśmy uwagę na efektywność, głębię na format, a człowieka - na użytkownika. Problem nie tkwi jednak w samej technologii. Problem tkwi w tym, że utraciliśmy zgodę na wolność od natychmiastowości.
Nie potrafimy już nie wiedzieć. Nie potrafimy nie zareagować.
Nie potrafimy... poczekać. Tymczasem właśnie w czekaniu rodzi się zrozumienie. W długim tekście ujawnia się znaczenie. W długiej ciszy prawda.
Jeśli chcemy odzyskać zdolność do rozumienia świata, musimy wyjść poza kompresję. Musimy znów nauczyć się czytać rzeczy długie, myśleć niespiesznie, rozmawiać głęboko.
Musimy stworzyć na nowo przestrzenie, w których nie trzeba przyciągać uwagi bo uwaga jest już dana.
Musimy znów stać się ludźmi, dla których czas jest warunkiem sensu.
Bo może w świecie instant contentu prawdziwym buntem jest przeczytanie czegoś, co wymaga więcej niż 5 minut.
Jeśli dotarłeś do końca tego tekstu to właśnie dokonałeś aktu oporu.
I to dobry znak dobrego początku.
Artur Kurasiński
Fajny tekst? Chcesz mnie wesprzeć w tworzeniu kolejnych?
CO POLACY WIEDZĄ O CHINACH?
Czy smok naprawdę przytula niedźwiedzia? W tym odcinku rozmawiam z dr Alicją Bachulską – ekspertką Europejskiej Rady Spraw Zagranicznych, doktor nauk społecznych, autorką książki “The Idea of China”.
Doktor Bachulska od lat bada wpływy Chin w Europie, politykę Pekinu i chińskie spojrzenie na Zachód.
Z naszej rozmowy dowiesz się między innymi o:
Czy Pax Sinica to wizja harmonii, czy globalna dominacja?
Co naprawdę wiedzą Chińczycy o Europie?
Czy Tajwan to tylko symbol, czy zapalnik nowego konfliktu?
Czy Małaszewicze to nasz największy atut w relacjach z Pekinem?
ZOBACZ📺
POSŁUCHAJ🎙️
NEWSY WARTE TWOJEJ UWAGI:
Przeszukałem cały Internet w poszukiwaniu najciekawszych/najważniejszych historii dotyczących technologii ;)
AMAZON TESTUJE NOWY MODEL SKLEPU WHOLE FOODS
Amazon przekształca sklep Whole Foods w Pensylwanii w centrum realizacji zamówień, gdzie klienci zamawiają produkty przez aplikację, a roboty dostarczają je do punktu odbioru. To nowatorskie połączenie tradycyjnych zakupów z automatyzacją może zrewolucjonizować handel detaliczny.
LINK
NETFLIX WCHODZI W ŚWIAT VIDEO PODCASTÓW
Netflix planuje uruchomienie własnej platformy video podcastów do 2026 roku, prowadząc rozmowy z twórcami i firmami jak SiriusXM. To krok w stronę poszerzenia oferty o nowe formaty i przyciągnięcia szerszej widowni.
LINK
AI OD GOOGLE ZASILI SIRI
Apple planuje zintegrować model Gemini od Google, liczący 1,2 biliona parametrów, by tymczasowo zasilić nową wersję Siri. To znaczący krok w kierunku bardziej zaawansowanej sztucznej inteligencji w urządzeniach Apple.
LINK
MEGAFABRYKA HYUNDAIA W GEORGII
Hyundai otworzył ultranowoczesny zakład w USA, który ma produkować pół miliona elektryków rocznie. Inwestycja oparta na zaawansowanej automatyzacji ma przyciągnąć tysiące pracowników i zmienić oblicze amerykańskiej motoryzacji.
UE MOŻE WSTRZYMAĆ CZĘŚĆ AI ACT
Bruksela rozważa opóźnienie wdrożenia niektórych przepisów AI Act pod presją USA i big techów. Meta i Google miały lobbować przeciw ograniczeniom dotyczącym modeli typu open source.
BENCHMARKI ZAWYŻAĆ OCENĘ MOŻLIWOŚCI CZATBOTÓW
Nowe badanie wskazuje, że testy mierzące „inteligencję” modeli takich jak ChatGPT mogą przeceniać ich rzeczywiste możliwości — kryteria i konstrukcja eksperymentu stawiają pod znakiem zapytania dotychczasowe wnioski. Yahoo+2Reddit+2
KOLEJNE POZWY PRZECIW CHATGPT ZA „ZACHĘCANIE DO SAMOBÓJSTWA”
OpenAI zostało pozwane przez rodziny, które twierdzą, że ChatGPT pogłębił stany psychiczne prowadzące do samobójstw i urojeń. Skargi zarzucają modelowi GPT-4o brak zabezpieczeń i „symulowanie duchowej więzi” z użytkownikami.
PLATFORMY SOCIAL MEDIOWE BĘDĄ ODPOWIEDZIALNE ZA OSZUSTWA ONLINE
Nowe unijne prawo zmusza platformy społecznościowe do ponoszenia odpowiedzialności za oszustwa finansowe, do których dochodzi na ich kanałach. To przełomowy krok w walce z cyfrowymi przestępstwami i większa ochrona konsumentów.